آرامگاه شاه نعمت الله ولی

ما و ماهان و خطه ی کرمان
                                          سعدی و لولیان شیرازی

 

شاه نعمت الله ولی که نام وی نورالدین بوده درحلب زاده شده و دوران کودکی و نوجوانی را در کرمان گذرانده است. شاه نعمت الله علاوه بر مقام والایش در عرفان، در شعر و ادب هم پایگاهی برجسته داشته و دیوانی از قصیده و غزل و مثنوی و رباعی دارد. مرگ این عارف بزرگ در سال 834 هجری قمری اتفاق افتاده و مزار وی در شهر ماهان یکی از باصفاترین بقعه های ایران به حساب می آید؛ و طی قرن ها همواره مورد توجه و ارادت صوفیه و عرفا و شاعران بوده و هست.

سخن من نمکین است و برت می آرم.
                                                          می برم زیره به کرمان؛ به نمکسار نمک

 

آرامگاه شاه نعمت الله ولی؛ ماهان

 

دراویش نعمت اللهی که پیروان این عارف شهیر هستند در خانقاه این بقعه معتکف بوده اند و به انجام مراسم می پرداخته اند. بنای اصلی آستانه ماهان متعلق به نیمه اول قرن نهم هجری قمری (840 هجری قمری) است که بعدا ساختمان هایی به بنای اولیه اضافه شده است. این الحاقات بیشتر متعلق به دوران شاه عباس اول صفوی و محمد شاه و ناصرالدین شاه قاجار می باشد؛ که به عرفا و بزرگان شیعه ابراز ازادت می کرده اند.

 

آرامگاه شاه نعمت الله ولی؛ ماهان

 

قدیمی ترین قسمت آستانه، گنبدی است که بر مزار شاه قرار دارد، این گنبد در سال 840 هجری قمری به هزینه و دستور احمد شاه بهمنی دکنی که از ارادتمندان شاه نعمت الله بود، ساخته شده است. آستانه شاهکاری است از هنر معماری شش قرن اخیر با تلفیقی از فضای معماری مقبول و باغسازی بسیار فرح انگیز و صفایی عارفانه. بارگاه شاه نعمت الله از ورودی شمالی شامل صحن اتابکی، صحن وکیل الملکی، رواق شاه عباسی، چله خانه، صحن میرداماد (حسینیه) و سردر محمد شاهی می باشد.

 

 
فضای درونی آرامگاه شاه نعمت الله ولی؛ ماهان

 

گنبد زیرین مزار شاه نعمت، دارای کاربندی بسیار زیباست و گنبد روئین با کاشیکاری فیروزه ای مزین شده و بر گریو گنبد عبارت "یا مقلب القلوب و الابصار و سبحان الله و الحمدالله و لااله الا الله و الله اکبر" با خط بنایی از کاشی به چشم می خورد. سه طرف مرقد را رواق وکیل الملکی احاطه نموده و در طرف جنوب گنبد رواق شاه عباسی قرار دارد. درهای زیبای مقبره ساخته "علیشاه نجار" می باشد. بر بدنه شمالی سردر ورودی به حرم، داخل رواق شاه عباسی، سنگ زیبایی مزین به نام دوازده امام (ع) نصب است که شخصی به نام قطب الدین، نذر شاه نموده است. در زاویه جنوب شرقی حرم، دری خاتم کاری است که به چله خانه باز می شده و اکنون چله خانه جزو رواق شده است.

 

یکی از تابلوهای درون آرامگاه

 

چله خانه احتمالا قبل از عصر صفویه ساخته شده که در زمان احداث رواق آن را حفظ نموده اند. تزئینات داخل آن بنا به تنوع رنگها مربوط به دوران بعد از تیموریان است. چله خان نیز مانند گنبد از قدیمی ترین آثار ساختمانی مجموعه است. در شرقی، رواق شرقی، به صحن دلگشایی باز می شود که سی و دو متر عرض و چهل و چهار متر ارتفاع دارد. بانی این صحن، محمد اسماعیل خان وکیل الملک می باشد.
از ملحقات آستانه کاروانسرائی است از دوره قاجاریه که کنار ضلع غربی آستانه قرار گرفته است. این کاروانسرا که ورودی آن در جهت شمال واقع شده از شاه نشین و صحن و حجره هائی در اطراف تشکیل می شده است. این کاروانسرا به مرور به صورت نیمه مخروبه در آمده و عملا استفاده ای از آن نمی شد تا اینکه برنامه تعمیرات و احیای کامل کاروانسرا انجام گردید. قبر "امیر نظام گروسی" در جنوب ایوان وکیل الملکی قرار دارد.
در این آستانه موزه ای نیز ایجاد شده است که در آن اشیای نفیسی به خصوص اشیایی مربوط به عرفا و متصوفه مانند کشکول و تبرزین و شمعدان و... وجود دارد. دراین موزه دو صفحه از قرآنی باقی مانده که به خط کوفی است و سبک نگارش آن، تاریخ کتاب را مطمئنا از هشتصد سال پیشتر می برد.

 

موزه آرامگاه شاه نعمت الله ولی؛ ماهان